O επαγγελματίας υγείας που θα κληθεί να συμβουλέψει την έγκυο για την ορθολογική και αποτελεσματική χρήση φαρμάκων, θα πρέπει να έχει υπόψη του ότι, οι φυσιολογικές μεταβολές του οργανισμού της εγκύου ενδέχεται να επηρεάσουν την ταχύτητα και την έκταση της απορρόφησης πολλών φαρμάκων.

Η εγκυμοσύνη αποτελεί μοναδική περίοδο στη ζωή μιας γυναίκας, τόσο ως προς τον τρόπο που επηρεάζει την ψυχοσύνθεσή της, όσο και τη φυσιολογία του οργανισμού της, γεγονότα που πάντως είναι αμφίδρομα και αλληλένδετα.

Το σώμα αλλάζει και μαζί του μεταβάλλονται οι φαρμακοκινητικές παράμετροι

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης το pH του στομάχου αυξάνεται, ενώ ταυτόχρονα ελαττώνεται η κινητικότητά του, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η έκταση και η ταχύτητα απορρόφησης πολλών φαρμάκων.

Επιπλέον, ο όγκος του πλάσματος μεγαλώνει, συμπαρασύροντας και τον όγκο κατανομής.

Από την άλλη, τα αυξημένα επίπεδα οιστραδιόλης και προγεστερόνης, ενδέχεται να επηρεάσουν τον ηπατικό μεταβολισμό ορισμένων φαρμάκων, ενώ η αύξηση του ρυθμού νεφρικής κάθαρσης σημαίνει ότι τα φάρμακα που μεταβολίζονται από τους νεφρούς, απομακρύνονται ταχύτερα.

Από την έγκυο στο έμβρυο

Η χορήσηση φαρμάκων στην έγκυο πρέπει να γίνεται με πολύ μεγάλη προσοχή, πάντα σταθμίζοντας το όφελος με το ρίσκο, γιατί υπάρχει ο κίνδυνος εμφάνισης τοξικότητας στο έμβρυο, ιδιαίτερα στο πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης.

Σε γενικές γραμμές, φάρμακα χαμηλού μοριακού βάρους, λιπόφιλα, με μικρό βαθμό σύνδεσης με τις πρωτεΐνες του πλάσματος, έχουν περισσότερες πιθανότητες να περάσουν τον πλακούντα και να εκδηλώσουν τη δράση τους στο έμβρυο.

Η χρήση φαρμάκων στην εγκυμοσύνη είναι συχνή

Οι γυναίκες μένουν έγκυες σε όλο και μεγαλύτερη ηλικία και, είτε έχουν προϋπάρχουσες νόσους, για τις οποίες ήδη λαμβάνουν θεραπεία, είτε αναπτύσσουν περιγεννητικά προβλήματα, για τα οποία απαιτείται κάποια φαρμακευτική αγωγή. 

Σχεδόν το 50% των εγκύων θα λάβουν 4 ή περισσότερα φάρμακα συνολικά κατά τη διάρκεια της κύησης, ένα ποσοστό που εμφανίζεται σταθερό μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών.

Επιπρόσθετα, σχεδόν το ένα τρίτο των εγκύων χρησιμοποιούν τουλάχιστον τέσσερα φάρμακα ακόμα και κατά το πρώτο τρίμηνο, γεγονός ιδιαίτερα ανησυχητικό για τους λόγους που προαναφέραμε.

Μη συνταγογραφούμενα φάρμακα (ΜΗΣΥΦΑ)

Παρότι τα ΜΗΣΥΦΑ απολαμβάνουν μια κακώς εννοούμενη ασυλία στη συνείδηση του κοινού, δεν παύουν να είναι κανονικά φαρμακευτικά σκευάσματα.

Ακολουθούν ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα:

Βιταμίνη Α: Η κατανάλωση δόσεων που υπερβαίνουν τις 10.000 IU βιταμίνης Α ημερησίως, ειδικά κατά το διάστημα μέχρι την έβδομη εβδομάδα της κύησης, έχει συνδεθεί με την πρόκληση νευρολογικών βλαβών στο έμβρυο.

Ψευδοεφεδρίνη: Η ψευδοεφεδρίνη είναι ένα συμπαθομιμητικό φάρμακο που χρησιμοποιείται ως αποσυμφορητικό του ρινικού βλεννογλονου.

Περιέχεται σε συνδυαστικά σκευάσματα, είτε μαζί με παρακεταμόλη, είτε μαζί με ιβουπροφαίνη.

Συγκαταλέγεται στα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα φάρμακα στην εγκυμοσύνη, αφού 8% έως 12% των γυναικών ανέφεραν ότι το έλαβαν κάποια στιγμή κατά τον τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης τους.

Παρακεταμόλη: Εδώ και πολλά χρόνια είναι το φάρμακο εκλογής για τον πυρετό και τον πόνο στην εγκυμοσύνη.

Ωστόσο, μια σειρά πρόσφατων δημοσιεύσεων, έθεσε εν αμφιβόλω την απατηλή αίσθηση ασφάλειας που την περικλείει.

Η λήψη παρακεταμόλης κατά την εγκυμοσύνη συσχετίστηκε με μια σειρά δυσμενών εκβάσεων για τα παιδιά, που εκτείνονται από συριγμό και παιδικό άσθμα, μέχρι σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής και δυσκολίες στην επικοινωνία.

Αν και οι συσχετίσεις αυτές δεν είναι ξεκάθαρα αιτιώδεις, θυμίζουν την βασική αρχή της κλινικής φαρμακευτικής: τα φάρμακα πρέπει να χρησιμοποιούνται στην μικρότερη αποτελεσματική δόση, για το συντομότερο δυνατό διάστημα.

Συνταγογραφούμενα φάρμακα

Έχουμε συγκεντρώσει τις θετικές και αρνητικές συστάσεις για μερικά συχνά χρησιμοποιούμενα συνταγογραφούμενα φάρμακα τα οποία μπορείτε να δείτε στον πίνακα   εδώ.

Εμβόλια

Μια ανασκόπηση στη χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων στην εγκυμοσύνη δεν θα μπορούσε να είναι πλήρης χωρίς την αναφορά στα εμβόλια

Έτσι, οφείλουμε να θυμόμαστε πως:

- Όλα τα ζωντανά εμβόλια αντενδείκνυνται στην εγκυμοσύνη.

Τέτοια είναι το εμβόλιο ιλαράς-παρωτίτιδας-ερυθράς, και το εμβόλιο της ανεμοβλογιάς.

- Το εμβόλιο κατά του HPV δεν συνιστάται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

- To συζευγμένο εμβόλιο κατά του πνευμονιόκοκκου (PCV13) αντενδείκνυται.

- Τα εμβόλια για τις ηπατίτιδες Α και Β, και για τους μηνιγγιτιδόκοκκους Α,C,W,Y και B μπορούν να γίνουν αν υπάρχει λόγος (π.χ., κίνδυνος έκθεσης).

- Το εμβόλιο της εποχικής γρίπης και του τετάνου-διφθερίτιδας-κοκκύτη όχι μόνο επιτρέπονται, αλλά συνιστώνται: το πρώτο σε οποιοδήποτε φάση της εγκυμοσύνης και το δεύτερο στο τρίτο τρίμηνο, μεταξύ 28^ης και 36^ης εβδομάδας.

Διαμαντής Κλημεντίδης, Κλινικός Φαρμακοποιός, MSc,

Υπεύθυνος Νοσοκομειακού Φαρμακείου στην Κλινική

Αγία Αικατερίνη
www.PharmaManage.gr