Τα άτονα έλκη και οι νεκρώσεις είναι συχνές δερματικές αλλοιώσεις, που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής των ασθενών, λόγω της χρονιότητάς τους, της ψυχολογικής τους επίδρασης και του υποτροπιάζοντα συχνά χαρακτήρα τους.

Τα άτονα έλκη και οι νεκρώσεις στο δέρμα έχουν δύο κοινά βασικά χαρακτηριστικά.

Έχουν σαν αιτία την απώλεια επιδερμικού και υποδόριου ιστού και δεν επουλώνονται αυτόματα χωρίς ειδική φροντίδα.

Εντούτοις, για τις νεκρώσεις του δέρματος λόγω κατάκλισης, η ισχαιμία των ιστών είναι η πρώτη αιτία της πάθησης.

Όταν πρόκειται για ένα φλεβικό έλκος, η στάση του αίματος δημιουργεί διαταραχές θρέψης, που δευτερογενώς προκαλούν νέκρωση του ιστού.

Είναι λοιπόν λογικό ότι η νέκρωση του δέρματος αφορά κατά κύριο λόγο ασθενείς που είναι σε παρατεταμένη κατάκλιση, ενώ τα άτονα έλκη εμφανίζονται σε ασθενείς που πάσχουν από αθηρωμάτωση ή διαβήτη, που αποτελούν και τους κύριους παράγοντες της πρόκλησης ελκών.

Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για μία πληγή τοπική, της οποίας η φροντίδα είναι ανάλογη με την υπάρχουσα πάθηση.

Οι επιπλοκές και στις δύο παραπάνω αλλοιώσεις του δέρματος μπορεί να είναι λοιμώξεις, είτε τοπικές (ερυσίπελας), είτε συστηματικές (σηψαιμία).

Οι επιπλοκές αυτές επίσης μπορούν να προκαλέσουν και αλλοιώσεις τοπικά στα οστά ή ακόμη και επιδερμικό καρκίνωμα. 

Ο πόνος, όταν υπάρχει, εξαρτάται από τον τύπο της αλλοίωσης. Μπορεί να είναι είτε τελείως απών, είτε αβάσταχτος, και φυσικά αντιμετωπίζεται με τη λήψη αναλγητικών.

Παράλληλα, σε ορισμένες περιπτώσεις, ενδεχομένως να υπάρχει κίνδυνος τετάνου, ο οποίος μπορεί να αποφευχθεί με τον κατάλληλο εμβολιασμό.

Τέλος, σε όλες τις περιπτώσεις τα μέτρα πρόληψης είναι απαραίτητα λόγω του υποτροπιάζοντα χαρακτήρα και των δύο τύπων αλλοιώσεων.

Νεκρώσεις του Δέρματος - Παθοφυσιολογία

 Η νέκρωση του δέρματος είναι μία αλλοίωση ισχαιμικής αιτίας, η οποία προκαλείται λόγω πίεσης των μαλακών ιστών μεταξύ μίας σκληρής επιφάνειας και των οστών.

Την περιγράφουμε σαν μία πληγή κατάκλισης που αναπτύσσεται από το εσωτερικό προς το εξωτερικό και η βάση της είναι βαθιά.

Έτσι οι αλλοιώσεις που είναι ορατές στο δέρμα μπορεί να φαίνονται όχι τόσο σοβαρές, σε αντίθεση με τη σημαντική καταστροφή των ιστών που βρίσκονται σε βαθύτερα στρώματα του δέρματος.

Αυτή η χρόνια διάβρωση που συνήθως εξελίσσεται πολύ γρήγορα, προκαλεί σημαντική επίδραση στον ψυχισμό του ατόμου, διότι συνήθως εκκρίνονται και δύσοσμα υγρά.

Παράλληλα, συχνά προκαλεί πόνο. Λόγω της αιτιολογίας τους, αυτές οι νεκρώσεις εμφανίζονται συχνότερα στο επίπεδο της ισχιακής περιοχής, στην περιοχή του ιερού οστού και στις φτέρνες.

Νεκρώσεις του Δέρματος - Επιδημιολογία

To 17-50% των ασθενών που βρίσκονται σε μακρόχρονη κατάκλιση παρουσιάζουν νεκρώσεις στο δέρμα, αλλά η σοβαρότητα τους ποικίλει ανάλογα με τον ασθενή.

Όσο πιο ηλικιωμένος είναι ο ασθενής, τόσο πιο εύκολο είναι να εμφανιστεί μια νέκρωση εκτεταμένη και σοβαρή.

Αυτό συμβαίνει γιατί σε ηλικιωμένους ασθενείς το δέρμα εμφανίζεται ιδιαίτερα λεπτό και πιο εύθραυστο και γιατί τα μαλακά μόρια του παρουσιάζουν ανεπαρκή θρέψη, λόγω παθολογικών παραγόντων όπως καρδιαγγειακές διαταραχές, υπόταση ή υπερθερμία.

Τοπική Φροντίδα

Η τοπική φροντίδα ποικίλλει ανάλογα με το στάδιο της εξέλιξης της νέκρωσης.

Ορισμένες βασικές ενέργειες είναι οι εξής:

• Σε όλες τις περιπτώσεις απαγορεύεται να γίνεται μασάζ, εφαρμογή πάγου, ζεστού αέρα και αλκοολούχων προϊόντων που ξηραίνουν το δέρμα.

Το ιδανικό είναι να καθαρίζουμε το δέρμα μόνο με φυσιολογικό ορό ή να εφαρμόζουμε κομπρέσες ιαματικού νερού.

• Αν η νέκρωση βρίσκεται σε αρχικό στάδιο και δεν έχει προχωρήσει, οπότε εμφανίζεται απλά μια ερυθρότητα στην περιοχή, θα πρέπει να φροντίζουμε να αποτρέπεται η επαφή του δέρματος με το σκληρό υπόστρωμα, χρησιμοποιώντας ένα φιλμ υδροκολλοειδές ή ημιδιαπερατό που να επιτρέπει την οξυγόνωση της περιοχής.

Επίσης, πρέπει να φροντίζουμε να αλλάζει θέση ο ασθενής κάθε 2 με 3 ώρες.

• Σε περίπτωση που υπάρχει φλύκταινα, θα πρέπει να αφαιρέσουμε το υγρό μέσα από τη φλύκταινα και καλύπτουμε την πληγή με ένα επίθεμα υδροκολλοειδές.

• Σε περίπτωση που η νέκρωση έχει εξελιχθεί, η θεραπεία συνίσταται με ειδικά επιθέματα, που ευνοούν την επιδερμοποίηση, ενώ παράλληλα αποτρέπουν την επιμόλυνση.

Οι κυριότερες ιδιότητες τέτοιου είδους επιθεμάτων είναι, πέρα από το να ευνοούν την επούλωση σε ένα περιβάλλον υγρό και ζεστό, να μην προκαλούν πόνο στην αλλαγή, να μην διαπερνώνται από μικροοργανισμούς και να μην κολλάνε πάνω στην πληγή.

Παράλληλα, τα επιθέματα που χρησιμοποιούνται θα πρέπει να είναι άνετα και άσηπτα και να εφαρμόζουν σωστά στο σημείο της νέκρωσης.

Κάθε τύπος πληγής απαιτεί ένα ιδιαίτερο επίθεμα:

• Όταν η πληγή εμφανίζεται ξηρή(νεκρωτική) απαιτείται η χρήση ειδικού υδροζέλ, που ενυδατώνει την πληγή.

• Όταν η πληγή ορορροεί, απαιτείται η χρήση υδροκυτταρικού επιθέματος ή ακόμη και αλγινικού επιθέματος που έχει την ικανότητα να απορροφά τις εκκρίσεις.

• Όταν η πληγή παρουσιάζει δυσοσμία, απαιτείται ένα επίθεμα με άνθρακα.

• Όταν η πληγή έχει επιμολυνθεί, απαιτείται επίθεμα που περιέχει άνθρακα και άργυρο ή αλγινικά άλατα.

Στην αγορά του Φαρμακείου υπάρχουν διάφοροι εξειδικευμένοι τύποι επιθεμάτων για όλους τους τύπους αλλοιώσεων.

Φυσικά, εκτός από τα επιθέματα, χρειάζεται και συστηματική φροντίδα, όπως παυσίπονα σε περίπτωση πόνου, ή αντιβιοτικά σε περίπτωση μόλυνσης.

Χειρουργική επέμβαση συνιστάται σε σοβαρές νεκρώσεις, όταν πρέπει να προστατεύσουμε τους γύρω ιστούς.

Τέλος, να επισημάνουμε ότι τέτοιες αλλοιώσεις με την κατάλληλη φροντίδα προφύλαξης και πρόληψης μπορούμε να τις αποτρέψουμε σε ένα βαθμό.

Αυτό γίνεται με την τήρηση σωστής διατροφής και σωστής στάσης σώματος του ασθενούς, με τη σωστή φροντίδα του ερεθισμένου- ερυθρού σημείου προτού εξελιχθεί σε έλκος, με τη χρήση ειδικού στρώματος σε κατακεκλιμένους ασθενείς και με τη συχνή αλλαγή της θέσης του σώματός τους (κάθε 2-3 ώρες).

Τα Έλκη στα Πόδια

Τα έλκη στις γάμπες είναι μία δερματική αλλοίωση χρόνια που δεν επουλώνεται από μόνη της.

Μπορεί να οφείλεται σε κάποια αγγειακή διαταραχή, αλλά και σε ουδετεροφιλική δερματίτιδα, σε βαθιά λοίμωξη του δέρματος ή ακόμη και σε καρκίνο του δέρματος.

Όποια κι αν είναι η αιτία, αυτό το έλκος μπορεί να επιφέρει σημαντικές διαταραχές στη γενική κατάσταση του ασθενούς και παράλληλα να προκαλέσει πολλές επιπλοκές (εξ επαφής έκζεμα, μικροβιακή επιμόλυνση, καρκίνο του δέρματος).

Φλεβικό Έλκος

Εμφανίζεται σε γυναίκες άνω των 70 ετών, κυρίως υπέρβαρες, που βρίσκονται σε παρατεταμένη κατάκλιση ή έχουν κάνει κάποια ορθοπεδική επέμβαση.

Οφείλεται φυσικά σε χρόνια φλεβική ανεπάρκεια λόγω κιρσών.

Η υψηλή τάση στα τοιχώματα των αγγείων λόγω στένωσης ή παλινδρόμησης, μπορεί να προκαλέσει διαταραχές της μικροκυκλοφορίας και τοπική ανοξία, που εξηγεί τη συνήθη εμφάνιση του έλκους στην εσωτερική περιοχή της γάμπας.

Αυτό το έλκος έχει σχήμα οβάλ και είναι συνήθως μεγάλης έκτασης, όχι τόσο βαθύ και όχι τόσο επίπονο.

Επικαλύπτεται από ένα κίτρινο επίστρωμα νεκρών επιδερμικών κυττάρων, συχνά επιμολύνεται, είναι δύσοσμο και μπορεί να εμφανίσει και αιμορραγίες λόγω ρήξης της φλέβας.

Η θεραπεία προσαρμόζεται ανάλογα με τη φάση της εξέλιξης της αλλοίωσης.

Το έλκος, καλό είναι να καθαρίζεται με ειδικό δερματολογικό αφρόλουτρο με αντισηπτικές και επουλωτικές ιδιότητες.

Στη συνέχεια χρησιμοποιείται ένα από τα επιθέματα που περιγράψαμε παραπάνω, ανάλογα με την εκάστοτε περίπτωση.

Φλεβοτονωτικά φάρμακα δεν έχουν θεραπευτική ένδειξη όταν το έλκος έχει ήδη προκληθεί.

Η πρόγνωση ενός έλκους που οφείλεται σε επιφανειακή φλεβική ανεπάρκεια είναι συνήθως καλή, αλλά συχνά συμβαίνουν υποτροπές και η πάθηση μπορεί να γίνει χρόνια.

Η πρόληψη συνiσταται στην άσκηση και στο περπάτημα, καθώς και στη μείωση του βάρους.

Η χρήση καλσόν διαβαθμισμένης συμπίεσης και φαρμάκων φλεβοτονωτικών είναι πάντοτε επιθυμητά μόνο στη φάση της πρόληψης.

Αρτηριακό Έλκος

Παρατηρείται κυρίως σε ηλικιωμένα άτομα, που καπνίζουν, είναι υπέρβαρα, έχουν διαβήτη, υπέρταση ή στεφανιαία νόσο.

Το αρτηριακό έλκος εμφανίζεται στη γάμπα ή στο πόδι και ανάμεσα στα δάχτυλα του ποδιού.

Εμβαθύνει γρήγορα και προσβάλλει τους υποκείμενους ιστούς.

Η περίμετρος του έλκους είναι άχρωμη, λεία, ενώ ο πόνος είναι έντονος.

Η φροντίδα αυτού του τύπου έλκους γίνεται σε πολλά επίπεδα.

Η τοπική φροντίδα είναι ανάλογη με αυτή του φλεβικού έλκους, ενώ απαγορεύεται η χρήση καλσόν διαβαθμισμένης συμπίεσης γιατί προκαλείται ισχαιμία.

Χειρουργική επέμβαση μπορεί να πραγματοποιηθεί επίσης όταν αυτή κρίνεται απαραίτητη.

Η εξέλιξη είναι πολύ γρήγορη αν δεν επαναφέρουμε σύντομα την ικανοποιητική αιμάτωση των αγγείων.

Νάντια Ποσειδώνος, Φαρμακοποιός
www.PharmaManage.gr